Of je nu slaagt of mislukt in het leven; het is voor het grootste deel je eigen verantwoordelijkheid. Te gemakkelijk, vindt Alain de Botton. Dit idee van ‘the american dream’ leidt tot angst, afgunst en ondermijnt ons zelfvertrouwen. De Botton was een van de sprekers op LIFE!, het denkfestival voor praktische filosofie dat zaterdag plaatsvond in een bomvolle Beurs van Berlage.
Denkstation Brandstof en ‘The School of Life’ brengen filosofen bij elkaar om ongeveer 700 mensen aan het denken te zetten over ‘herkenbare uitdagingen van het moderne leven’. Journalist Joris Luyendijk interviewt De Botton, een van de oprichters van ‘The School of Life’ op een manier zoals we dat van hem verwachten: aantrekkelijk, ‘tongue in cheek’ en met een kwinkslag als het nodig was. Ook de filosofie moet aantrekkelijk (charming) zijn, vindt De Botton, en de academische filosofie is dat vaak niet. “De filosofie is ‘geobsedeerd door nauwkeurigheid’. Voor praktische filosofie is het soms nodig om ‘wat grotere sprongen’ te maken en niet te lang te filosoferen over wat een woord precies betekent.”
Een pleidooi dus voor filosofie die charmeert en toch genoeg wijsheid voor het dagelijks leven oplevert. Welke wijsheid? Nou, De Botton had wel een paar lessen, onder andere over de maakbaarheid van ons geluk. “We moeten als moderne mens misschien wat meer in het toeval (luck) geloven. In het katholicisme betekent ‘unfortunate’ letterlijk: niet gezegend door het geluk. Nu noemen we iemand die het op een of andere manier niet haalt in de maatschappij een loser.”
Laag zelfvertrouwen
De Botton meent dat dit idee van maakbaarheid van ons geluk tot veel frustraties leidt. “Het is natuurlijk prachtig te geloven dat je ook als je de vloer veegt bij MacDonalds president kunt worden, maar als je dat niet wordt, krijg je een laag zelfvertrouwen. Het is niet voor niets dat etalages van boekwinkels met ‘krik-je-zelfvertrouwen-op’-boeken vol liggen.”
Maar hoe kunnen we ons daartegen te weer stellen? De Botton: “Belangrijk is om niet te hoge verwachtingen te hebben, ze als het ware te temperen. Misschien kan Seneca (red.: één van de denkers uit de tv-serie Durf te Denken) ons daarbij helpen. Hij gaf zijn volgelingen het stoïcijnse advies om je ‘onaangedaan voor te bereiden op wanhoop’ door premeditatie bijvoorbeeld. Stel je een dag voor waarop alles misloopt, dan wen je er alvast aan.”
En dan is er nog de melancholie; De Bottons favoriete negatieve gevoel. Het is misschien wel onlosmakelijk verbonden aan ons leven. Seneca zei er het volgende over: “Waarom huilen over delen van het leven, terwijl toch het hele leven om tranen vraagt.”
Meer info: Alain de Botton